Κάθε παιδί παίρνει ως δεδομένο πως οι γονείς του θα μείνουν για πάντα μαζί. Όταν όμως αυτή η κατάσταση αλλάζει με το διαζύγιο, τότε έρχονται τα πάνω κάτω και κλονίζεται ολόκληρη η κοσμοθεωρία του.
Αυτό σημαίνει ότι η εμπιστοσύνη σαν έννοια και αξία δοκιμάζεται. Ότι ήταν σταθερό και δεδομένο στην ζωή του ξαφνικά γκρεμίζεται. Η ανακοίνωση του χωρισμού όμως, είναι μόνο η αρχή μιας σειράς αλλαγών, που θα επακολουθήσουν στην ζωή του.
Πως νιώθουν τα παιδιά μετά από ένα διαζύγιο!
Η απόφαση του διαζυγίου
Ακόμα κι αν υπήρξε μια περιόδος εντάσεων, πρωτού ανακοινώσουν οι γονείς την απόφαση τους αυτή, ακόμα κι αν οι αιτίες των καυγάδων ήταν η ασυμφωνία χαρακτήρων του ζευγαριού, τα παιδιά έχουν την τάση να αισθάνονται ενοχές για τους καυγάδες που είχαν οι γονείς τους, πρωτού χωρίσουν και πιστεύουν πως είναι η αιτία που ο μπαμπάς έφυγε από το σπίτι, ή που η μαμά τα πήρε σε άλλο σπίτι.
Συνήθως δεν ξέρουν τι να περιμένουν πια από τον πατέρα, ή την μητέρα τους και από την καθημερινότητα τους μετά από μια τέτοια αλλαγή. Είναι μια δυσκόλη φάση για εκείνα, όπου οι αγωνίες τους, οι φοβίες τους και οι προβληματισμοί τους κάποιες φορές, οδηγούν σε μια προβληματική συμπεριφορά.
Οι αλλαγές μετά το διαζύγιο
Πολύ συχνά τα παιδία χρειάζεται να μετακομίσουν και να αλλάξουν περιβάλλον. Ο γονέας, συνήθως η μητέρα, που εργαζόταν λίγοτερο πριν το διαζύγιο, ξαφνικά αρχίζει να απουσιάζει περισσότερο από το σπίτι για επαγγελματικούς λόγους.
Επί της ουσίας βιώνει την απουσία του πατέρα, αλλά στην καινούργια φάση αυτή ζει περισσότερο και την απουσία της μητέρας, μιας και οι συνθήκες ή οι υποχρεώσεις μετά από έναν χωρισμό την αναγκάζουν συχνά, να λείπει περισσότερες ώρες από το σπίτι.
Δεν είναι όμως μόνο οι πρακτικές αλλαγές που δυσκολεύουν την άχαρη αυτή περίοδο, είναι και οι μικρές καθημερινές συνήθειες που στα μάτια ενός παιδιού ήταν η χαρά μιας ευτυχισμένης ρουτίνας.
Το βραδινό οικογενειακό τραπέζι, το διάβασμα ή το παιχνίδι και με τους δύο γονείς, οι βραδυνές αγκαλιές στον καναπέ – λίγο πριν πούνε καληνύχτα, τα φιλάκια και τα γελάκια στο κρεβάτι με τους δύο γονείς μαζί – προτού τα πάρει ο ύπνος, οι Σαββατιάτικες βόλτες στην αγορά η σε κάποιο πάρκο, οι κοινές οικογενειακές δραστηριότητες – ακόμα κι αν αυτό είναι η βόλτα στο σούπερ μάρκετ, τα Κυριακάτικα μεσημεριανά τραπέζια με φίλους και τα παιδιά τους ή με κάποιους συγγενείς.
Όλα αυτά είναι λίγα μόνο παραδείγματα, από αλλαγές που βιώνουν και που κατ’ επέκτασιν αλλάζουν ριζικά τον ευτυχισμένο και ανέμελο μικρόκοσμο του μικρού ή της μικρής σας.
Επιπρόσθετα, εκτός από την διαφορετική, πλεόν, καθημερινότητα, έρχεται το παιδί αντιμέτωπο και με τα συναισθήματα που βιώνουν οι γονείς του.
Γιατί όσο φιλικός και πολιτισμένος κι αν είναι ένας χωρισμός, τα συναισθήματα του πόνου, της προσωπικής αποτυχίας, του θυμού, της ζήλιας ή της απογοήτευσης δεν μπαίνουν σε κουτάκια, ούτε και είναι εφικτό να τα κρύβουν οι γονείς μόνιμα από τους μικρούς πρωταγωνιστές της ζωής τους. Άλλωστε καλό θα ήταν να μην υποτιμάμε τα ένστικτα τους κι ας μην ξεχνάμε πως δεν τους ξεφεύγει εύκολα κάτι.
Συναισθήματα, σκέψεις και αντιδράσεις μετά τον χωρισμό
Ο χωρισμός εγείρει πολλά διαφορετικά συναισθήματα στους μικρούς μας πρωταγωνιστές. Συνήθως, εμφανίζουν μια μεγάλη θλίψη και αισθάνονται έναν μεγάλο φόβο, για το άγνωστο της κατάστασης που θα επακολουθήσει.
Άλλες φορές αισθάνονται και θυμό για την δημιουργία αυτής της δυσάρεστης κατάστασης, ή μπορεί και να αισθάνονται προδοσία και εγκατάλειψη από τον γονέα που έφυγε από την οικογενειακή εστία.
Ειδικά στις περιπτώσεις όπου υπάρχει τρίτο πρόσωπο στο προσκύνιο της ζωής του ενός γονέα, τότε τα συναισθήματα θυμού και εγκατάληψης αυξάνονται.
Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που τα παιδιά δείχνουν μια ανακούφιση μετά από ένα διαζύγιο, ίσως και να εκδηλώνουν χαρά. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν οι περίοδοι εντάσεων είχαν μεγάλη διάρκεια. Αυτή η εικονικά χαρούμενη αντίδραση μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να δώσει παραπλανητικά μηνύματα, στην μητέρα ή τον πατέρα.
Στην πραγματικότητα, όπως είναι και φυσικό, τα συναισθήματα του παιδιού είναι ανάμεικτα. Μπορεί να αισθάνεται χαρούμενο που βλέπει την μαμά του ξανά να γελάει και να είναι ήρεμη, αλλά αυτό δεν αναιρεί ότι υπάρχουν και αισθήματα θυμού ή λύπης για τον πατέρα που, μάλλον, δεν θα βλέπει το ίδιο συχνά.
Θα υπάρχουν λοιπόν αντιφατικά αισθήματα και μπερδεμένες συμπεριφορές, οι οποίες είναι σε θέση να ξεγελούν τους κηδεμόνες και τους οικείους του.
Φυσικά πρέπει να πούμε πως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και αυτό ξεκινάει από την βρεφική ηλικία. Δεν υπάρχουν ή δεν μπορούν να υπάρξουν συνταγές, που να εξασφαλίζουν τον πιο ανώδυνο τρόπο χωρισμού, χωρίς συναισθηματικές συνέπειες.
Ας υποθέσουμε ότι δύο δίδυμα αδέλφια των 5 ετών ερχόνται αντιμέτωπα με το διαζύγιο, το κάθε ένα θα αντιδράσει εντελώς διαφορετικά και θα εκδηλωθεί ίσως, με εντελώς διαφορετικό τρόπο.
Η άποψη μου πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, είναι πως όταν δεν μπορεί να αποφευχθεί ο χωρισμός, καλό θα ήταν να συνεργαστούν οι γονείς με τον παιδοψυχολόγο τους και να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες και τις σκέψεις του κάθε παιδιού ξεχωριστά και ατομικά και σίγουρα όχι μαζικά.
Επιπρόσθετα, εύλογο θα ήταν όταν το ζευγάρι παίρνει την απόφαση να ακολουθήσει τον δρόμο του χωρισμού, να έχει την ωριμότητα να κατανοήσει πως ως γονείς δεν πρέπει να χωρίσουν ποτέ και ανεξάρτητα από την τροπή που πήρε η προσωπική τους σχέση, συνεχίζουν να είναι οι κηδεμόνες και οι πιο σημαντικοί άνθρωποι στην ζωή των παιδιών τους.
Για όλους τους προαναφερόμενους λόγους θέλω να προσθέσω πως μόνο με την τακτική παρουσία και την έμπρακτη αγάπη μπορούν να καταφέρουν να γιάνουν τις τραυματισμένες ψυχούλες των παιδιών τους, μετά από το διαζύγιο και ανεπιφύλακτα προτείνω άμεση και ουσιαστική συνεργασία με ειδικό παιδοψυχολόγο. Ετσι ώστε, να μην αισθάνεστε μόνοι σας την περίοδο της αναπροσαρμογής και να μειώσετε τυχόν λανθασμένες κινήσεις στα ήδη προβληματισμένα αγγελούδια σας.
Elise Huysseune, Ανθρωπολόγος, MSc
